Το πολιτικό σύστημα που ονομάστηκε "μεταπολίτευση" έφτασε στο τέλος του. Αυτό είναι και ουσιαστικά πια αποδεδειγμένο με την τριπλή επιτήρηση της "τρόικας". Γιατί όμως φθάσαμε στο σημείο αυτό, όχι από ηθικής απόψεως αλλά από θεσμικής πρέπει να προβληματίσει τους ενδιαφερόμενους έστω και τώρα.
Η πρόταση ερμηνείας που θα στηρίξουμε εδώ εστιάζει στην αποτυχία του λεγόμενου "εκσυγχρονιστικού μοντέλου" που εφαρμόστηκε με την κυβέρνηση Κ.Σημίτη.
Η ένταξη στην Ε.Ο.Κ. συνεπάγονταν την προσαρμογή της Ελλάδας στις δυτικοευρωπαϊκές συνθήκες και συνήθειες πολιτικής και οικονομικής πρακτικής. Η Δύση αποτελούσε το πρότυπο στο οποίο έπρεπε να μοιάσει η χώρα μας.
Ένα χαρακτηριστικό γνώρισμα αυτής της δυτικής πρακτικής ήταν η διαφάνεια. Ένα άλλο ήταν το κοινωνικό κράτος. Αυτές οι αρχές ανάχθηκαν αυτόματα (δηλαδή έπρεπε να είχαν αναχθεί) σε στόχους-σκοπούς από μέρους της ελληνικής άρχουσας τάξης. Η πρώτη περίοδος της Ελλάδας στην ευρωπαϊκή κοινότητα περιορίστηκε σε κάποιες εντυπωσιακές νομικές προσαρμογές όπως η αλλαγή του οικογενειακού δικαίου, αποποινικοποίηση της μοιχείας κλπ. και στην απορρόφηση κοινοτικών κονδυλίων.
Η αναδιανομή του εισοδήματος και η ταξική ανασυγκρότηση ανέδειξαν συμπεριφορές που έρχονταν σε αντίθεση με τις δύο θεμελιώδεις προϋποθέσεις της χρηστής διοίκησης που προαναφέραμε. Το κοινωνικό κράτος χτίστηκε πάνω στην παράδοση του πελατειακού κράτους και του ρουσφετιού. Οι συναλλαγές κάτω από το τραπέζι έγιναν καθεστώς και το καθεστώς αυτό οργανώθηκε ως "Διαπλοκή".
Η αποτυχία του συστήματος ήταν εμφανής και γι' αυτό αναζητήθηκε και συγκροτήθηκε ένα ιδεολογικό κατασκεύασμα ad hoc για να επαναφέρει την Ελλάδα στις απαιτήσεις της ευρωπαϊκής συνοχής. Έτσι γεννήθηκε το εκσυγχρονιστικό ρεύμα εντός του σοσιαλιστικού κόμματος. Ήταν όμως ήδη πολύ αργά για να μπορέσει να αναστρέψει τα πράγματα. Υπήρχε ήδη μια ελίτ η οποία κυριαρχούσε οικονομικά και μέσω ενός πανίσχυρου συστήματος προπαγάνδας εμπόδιζε κάθε προσπάθεια διαφάνειας, λογικής και δίκαιης κατανομής των πόρων του ελληνικού κράτους. Το σύστημα αυτό όχι μόνο δεν λειτουργούσε και δεν ενεργούσε ευρωπαϊκά αλλά ανέδιδε την οσμή του πιο σάπιου ελληνικού παρελθόντος. Στο πυραμιδικό σχήμα της ελληνικής εξουσίας η ελίτ στοχεύει μόνο στην αύξηση του πλούτου της.
Και μπροστά σ'αυτή την κατάσταση το ιδεολόγημα του εκσυγχρονισμού ξεπέφτει σε απάτη και παγίδα. Ενώ η ουσία του εκσυγχρονισμού ήταν η έξοδος της χώρας από την νοοτροπία και τους θεσμούς καθυστερημένης υπανάπτυκτης χώρας κυρίως στον τομέα της Δημόσιας Διοίκησης (προϋπολογισμός, φορολογία, πρόληψη της διαφθοράς, αξιοκρατία κ.α.) αυτή συγκαλύφτηκε και αλλοιώθηκε σ'έναν αγώνα εναντίον "μεταφυσικών" αιτιών υπανάπτυξης και καθυστέρησης. Αντί να χτυπηθούν πραγματικές αιτίες αντικειμενικά πιστοποιήσιμες, αναζητήθηκαν οι φαντασιακές, υποκειμενικές όπως η ελληνικότητα, η θρησκευτική δεισιδαιμονία, ακόμα και η ελληνική γλώσσα.
Ο εκσυγχρονισμός του κ. Σημίτη απέτυχε να εκσυγχρονίσει το κράτος και πάνω σ'αυτή του την αποτυχία στηρίχθηκε η ρητορική των αντιπάλων του (Καραμανλής) για να κερδίσει με το σύνθημα "επανίδρυση του κράτους". Οι μεταρρυθμίσεις που δεν έγιναν ακόμα και σήμερα, είναι η πρώτη αιτία της οικονομικής χρεοκοπίας καθώς και η μετατόπιση του προβλήματος από τη σφαίρα της πραγματικότητας- για να μη θιχτεί η ολιγαρχία- στη σφαίρα της πολιτισμικής πολεμικής (ένα είδος αποδοχής του ψευδοσχήματος-ας θυμηθούμε τον Π.Κονδύλη- της σύγκρουσης των πολιτισμών από τους ιδεολογικούς καθοδηγητές του καθεστώτος).
Η ολιγαρχία σήμερα εξακολουθεί να μην αποδέχεται τις μεταρρυθμίσεις αλλά δεν μπορεί και ν'αντιδράσει με ζήλο καθότι δεν υπάρχει μια άλλη πρόταση καλύτερη. Τελεί κι αυτή εν αναμονή των εξελίξεων.
Συμπερασματικά είναι εμφανές πως τα συμφέροντα της νέας ολιγαρχικής τάξης η οποία διαμορφώθηκε στα χρόνια που ακολούθησαν της ένταξης της Ελλάδας στην Κοινότητα δεν είχαν ιδεολογική ταυτότητα κι αν πρέπει να τους δοθεί μία, αυτή είναι ο συνήθης εγωισμός της πλουτοκρατίας.
Ο εκσυγχρονισμός κι ο εγωισμός της ολιγαρχίας συνυπάρχουν αλλά όσον αφορά στην ολιγαρχία δεν της είναι απαραίτητος όσο είναι η ολιγαρχία στον εκσυγχρονισμό. Η εγκατάλειψη των εκσυγχρονιστών από την ολιγαρχία επισείει το φάσμα της οπισθοδρόμησης στα μάτια τους αν όχι και του ρεβανσισμού. Το παιχνίδι δεν είναι ακόμα τελειωμένο αλλά είναι αγχωτικά στάσιμο. Οι διεργασίες δεν έχουν ξεκαθαρίσει τι θα συμβεί στο προσεχές μέλλον αλλά αυτό που έχει ξεκαθαρίσει πια είναι πως η κατάρρευση της μεταπολίτευσης δεν οφείλεται πρωτίστως στην ελληνική παράδοση (όπως κι αν την εννοούν) αλλά στην άρνηση της νέας τάξης πραγμάτων(μεταπολίτευση) ν'αλλάξει την "αλλαγή" που δεν ήταν αλλαγή. Αυτοί οι άνθρωποι ήταν εκεί και μπορούσαν να εφαρμόσουν πρακτικές διαφάνειας αλλά δεν το έκαναν. Διότι ήθελαν να έχουν την λαϊκή νομιμοποίηση αλλά και την εξουσία. Εάν εφάρμοζαν σύγχρονα δυτικά διοικητικά ήθη τότε ίσως θα έπρεπε να αυτοκαταργηθούν.
Ο πραγματικός εκσυγχρονισμός είναι απλούστατη εφαρμογή κανόνων από ένα σύνολο τεχνοκρατών. Δεν είναι συζήτηση για το φύλλο των αγγέλων.